Ο ρόλος του πατέρα στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού είναι πολύ σημαντικός και κομβικός. Ο πατέρας είναι αυτός που θέτει, κατά βάση, τα όρια στο παιδί, βάζει τέλος στην συμβιωτική σχέση μητέρας-παιδιού και προστατεύει το παιδί.
Ο ρόλος του είναι κομβικός γιατί εισάγει την πραγματικότητα και το τέλος του “αιώνιου παραδείσου” που βιώνει το βρέφος με την μητέρα. Το βρέφος από την πλήρη εξάρτηση με την μητέρα χρειάζεται να μπει σε μερική εξάρτηση από την μητέρα. Εκεί που είναι η μητέρα και ικανοποιεί ανά πάσα ώρα και στιγμή τις ανάγκες του, χρειάζεται να αρχίσει σταδιακά να ματαιώνεται. Ο πατέρας εισάγεται ως τρίτος στην σχέση μητέρας-παιδιού και ματαιώνει σταδιακά τις άμεσες απαιτήσεις και ικανοποιήσεις του παιδιού. Το παιδί αντιλαμβάνεται ότι η μητέρα δεν του ανήκει, ότι έχει και άλλες σχέσεις. Αυτό είναι σημαντικό να επιτευχθεί ώστε το παιδί να αρχίζει να μπαίνει στην ρεαλιστική πραγματικότητα των σχέσεων, στην ανοχή της ματαίωσης και την αναμονή της ικανοποίησης.
Αν ο πατέρας είναι αυστηρός και επιβάλλεται στο παιδί, τότε το παιδί νιώθει φοβισμένο, ευάλωτο και ένοχο. Αν ο γονέας με μαλώνει συνέχεια, νευριάζει μαζί μου και πολλά από όσα κάνω “ενοχλούν” τότε νιώθω ότι κάτι κακό έχω μέσα μου, οι άλλοι δεν με θέλουν δίπλα τους. Έτσι μπαίνουν οι βάσεις της ενοχής και της χαμηλής αυτοεκτίμησης που αργότερα εντοπίζονται με αποστροφή από τις κοινωνικές σχέσεις, ντροπή και αίσθημα αναξιότητα και αδυναμίας. Το άτομο κλείνεται στον εαυτό του και αποφεύγει τις σχέσεις. Κρύβει την ευαλωτότητα του γιατί όταν υπήρξε παιδί και ευάλωτο αυτή η ευαλωτότητα απορρίφθηκε ή κακοποιήθηκε. Αντί να υπάρχει ένας πατέρας που να προστατεύει και να αγαπά, υπήρχε ένας πατέρας να κατακρίνει και να επιπλήττει, οπότε το παιδί αντιλαμβάνεται έναν κόσμο όπου δυνητικά θα το κακοποιήσει και αργότερα ως ενήλικα.
Αν ο πατέρας είναι ανύπαρκτος είτε κυριολεκτικά, είτε ψυχικά αδυνατεί να προστατεύσει το παιδί και να το ξεχωρίσει από την συμβιωτική σχέση με την μητέρα. Αν το παιδί μείνει στην παραδείσια αυτή σχέση με την μητέρα, στερείται ένα σημαντικό αναπτυξιακό στάδιο αυτού του αποχωρισμού από την μητέρα. Αν ένας άνθρωπος δεν αποχωριστεί την μητέρα, δεν μπορεί να υπάρξει ως αυτόνομος και ψάχνει συνέχεια “μητέρες” που να καλύπτουν τις ανάγκες του σαν να ήταν βρέφος. Να είναι πάντα εκεί διαθέσιμες, να τις ελέγχει, να ικανοποιούν άμεσα και να είναι εκεί μόνο για εκείνον. Οι αποχωρισμοί δεν μπορούν να πενθηθούν, το άτομο δεν έχει την ψυχική ικανότητα του πένθους και μπορεί εύκολα να πέφτει σε κατάθλιψη όταν υπάρχει κάποια απώλεια.
Ο πατέρας είναι σημαντικό πρόσωπο αγάπης και ταύτισης για το παιδί. Αν η μητέρα έχει “αποτύχει” στην σχέση αγάπης και φροντίδας με το παιδί, μπορεί να έρθει η σχέση με τον πατέρα ως επανορθωτική σχέση και να προσφέρει όσα έχει στερηθεί το παιδί.
Για τα αγόρια, συνήθως, ο πατέρας είναι πρόσωπο ταύτισης. Το αγόρι στο οιδιπόδειο στάδιο (3-4 ετών) αντιλαμβάνεται ότι δεν μπορεί να κατέχει την μητέρα αλλά μπορεί να ταυτιστεί με τον πατέρα να κάνει δικές του δηλαδή όλες τις ποιότητες του πατέρα και να βρει αργότερα μία άλλη γυναίκα. Ο πατέρας είναι το πρώτο αντρικό πρότυπο για το αγόρι και από ανταγωνιστής γίνεται σύμμαχος, αν η αντιπαλότητα και η εχθρότητα δεν υπερισχύσουν.
Η σχέση με τον πατέρα, όπως η σχέση και με την μητέρα, είναι μία σχέση που εσωτερικεύεται από το παιδί. Αν έχω έναν πατέρα που με καταλαβαίνει, με προστατεύει και με φροντίζει τότε και εγώ αναπτύσσω στον ψυχισμό μου ένα κομμάτι που με προστατεύει και με φροντίζει έτσι όπως έκανε και ο πατέρας μου μαζί μου. Η εσωτερική μου δηλαδή πραγματικότητα διαμορφώνεται από βοηθητικά κομμάτια. Ο εσωτερικός μου διάλογος είναι στοργικός και προστατευτικός. Νιώθω μία προστασία μέσα μου και έξω μου, βιώνω τον κόσμο λιγότερο εχθρικό και ότι υπάρχουν εκεί έξω άνθρωποι που είναι σαν το πάτερα μου. Έτσι νιώθω μεγαλύτερη ασφάλεια μέσα μου και επίσης ασφάλεια να βγω έξω στον κόσμο, να παρουσιάσω τον εαυτό μου, να διεκδικήσω και να συνδεθώ. Η ασφάλεια μέσα μας είναι αποτέλεσμα ποιοτήτων στις πρώτες μας σχέσεις. Κανείς δεν γεννιέται με αυτοεκτίμηση, αυτό είναι αποτέλεσμα σχέσεων.
Η σχέση πατέρας-παιδιού είναι πηγή ικανοποίηση και για τον πατέρα. Όταν μπορεί να ταυτιστεί με τα παιδιά στην ευαλωτότητα τους, τότε μπορεί να συνδεθεί και με την δική του ευαλωτότητα και να θεραπεύσει έτσι τα δικά του κομμάτια. Όταν ταυτίζεται με τα παιδιά του στην χαρά τους τότε δίνει και στον εαυτό του κομμάτι αυτής της χαράς. Έτσι, ταυτιζόμενος με τα παιδιά του, όχι μόνο μπορεί να τα κατανοήσει εκ των έσων, αλλά μπορεί να τραφεί και ο ίδιος ψυχικά. Όταν ενθαρρύνει τα παιδιά στην εξέλιξη τους, τα βοηθάει στις δυσκολίες και τους δίνει δύναμη τότε ξαναζεί την παιδική του ηλικία επανορθωτικά. Προσφέρει στα παιδιά του ότι εκείνος στερήθηκε και επανορθώνει την δική του παιδική ηλικία. Τέλος, η προσφορά και αγάπη ανακουφίζει το αίσθημα ενοχής που μπορεί να κουβαλάει ένας άνθρωπος ως αποτέλεσμα παιδικού τραύματος.
Μου έχει αρπάξει το παιδί η σύντροφός μου και το κρύβει χωρίς να μου επιτρέπει να το βλέπω και να το ακούσω με στόχο να απομακρύνει το παιδί από τόν ίδιο του τον πατέρα
Θα πρέπει να μιλήσετε στις ανάλογες αρχές για αυτό. Ξέρω ότι με βάση νόμου έχετε και εσείς επιμέλεια για το παιδί σας. Σε περίπτωση που ο πατέρας είναι ψυχικά ισορροπημένος και μπορεί να ανταπεξέλθει έχει δικαίωμα να είναι δίπλα στο παιδί του και το παιδί τον χρειάζεται για τους λόγους που περιγράφω στο άρθρο πιο πάνω.