Ένα παιδί έρχεται στον κόσμο με μία δομή αφιλτράριστη και πρωτόγονη. Δεν ξέρει τι είναι καλό και κακό με την έννοια τι μπορείς να νιώσει, να κάνει, να σκεφτεί ή να επιθυμήσει. Μέσα από τους γονείς και την κοινωνικοποίηση σχηματίζεται ο χάρτης του “καλού-αποδεκτού και “κακού-μη αποδεκτού”. Έτσι το παιδί μαθαίνει ποια χαρακτηριστικά του είναι αποδεκτά και ποιες ανάγκες του δεν πρέπει να ικανοποιούνται. Όλα αυτά τα μη αποδεκτά στοιχεία αποθηκεύονται στα σκοτεινά σημεία του ψυχισμού μας και αποτελούν την σκιά μας. Είναι τα στοιχεία που απαρνιόμαστε, ντρεπόμαστε ίσως, περιφρονούμε ή και αγνοούμε την ύπαρξη τους.
Αυτό που τροφοδοτεί την σκιά μας είναι οι ανικανοποίητες παιδικές ανάγκες που έχω θάψει, απωθήσει στο ασυνείδητο. Οι καταπιεσμένες ανάγκες συσσωρεύονται γιατί δεν μπορούσαν να εκφραστούν και να εκπληρωθούν στην παιδική ηλικία. Κρύβονται στο μπαούλο του ασυνειδήτου και διαφαίνονται μόνο μέσα από την σκιά μας.
Η σκιά μπορεί να γίνει αντιληπτή ή και όχι. Πλήρη αντίληψη της και σύνδεσης της με τις ανάγκες μας και το τραυματικό μας κομμάτι ίσως να μην υπάρχει παρά μόνο μέσα από την θεραπεία.
Η σκιά μας γίνεται αντιληπτή μέσα στα όνειρα μας. Μέσα από καταστάσεις και ανθρώπους που βλέπουμε στον ύπνο και μας προκαλούν αποτροπή και απώθηση. Για παράδειγμα πρόσωπα που βλέπουμε στο όνειρο μας και μοιάζουν επιθετικά, τρελά ή κατεστραμμένα. Ότι θεωρούμε απαράδεκτο και υποδεέστερο από εμάς μπορεί να κρύβει την σκιά μας.
Η προβολή είναι επίσης ένας μηχανισμός όπου κομμάτια μη αποδεκτά από εμάς αναγνωρίζονται στους άλλους. Πάλι όπως με τα όνειρα κομμάτια δικά μας που τα βλέπουμε στους άλλους και μας προκαλούν δυσφορία, ντροπή και απέχθεια. Γιατί ο ψυχισμός μας τα προβάλλει στους άλλους; Αυτό για να ελέγξει την ψυχική του πραγματικότητα. Ο εξωτερικός κόσμος διαμορφώνεται ως ένας κάδος απορριμμάτων ανεπιθύμητων τάσεων, ιδιοτήτων, συμπεριφορών κ.α. Βλέποντας τα έξω αποφεύγει να τα δει μέσα του διατηρώντας την αυτοεκτίμηση και ισορροπία που θέλει. Αυτό φυσικά αν γίνεται έντονα και μαζικά τότε διαστρεβλώνει τον κόσμο και η πραγματικότητα αλλοιώνεται για το άτομο. Το θέμα είναι ότι ποτέ δεν εξαφανίζονται με όση φόρα και αν το άτομο τα πετάει έξω του. Οι προβολές μπορεί να είναι και θετικές. Πάλι προβάλλονται στοιχεία που έχω απαρνηθεί στον εαυτό μου όπως δυναμισμό, ευστροφία, γοητεία, αλλά έχουν να κάνουν με θετικές ιδιότητες. Έτσι αυτά τα στοιχεία τα βλέπω στους άλλους και όχι στον εαυτό μου. Αυτό μπορεί να ανακινήσει αισθήματα ζήλειας. Καθώς πείθομαι ότι ανήκει στον άλλον κάτι που δεν ανήκει σε εμένα. Δεν το αναγνωρίζω ως κομμάτι δικό μου παρά μόνο του άλλου. Μπορεί όμως να ανακινήσει και αισθήματα θαυμασμού. Αυτό το βλέπουμε στους φανατικούς fans διαφόρων σταρ και δημοφιλών προσώπων. Στην περίπτωση αυτή βλέπουμε και έντονη εξιδανίκευση που προβάλλεται σε ένα πρόσωπο ώστε στην συνέχεια ο θαυμαστής να ταυτιστεί μαζί του και να σώσει ή απογειώσει την αυτοεκτίμηση του.
Η σκιά μπορεί να εκδηλωθεί και με διάφορες συμπεριφορές που αντιβαίνουν τελείως την προσωπικότητα του ατόμου. Μπορεί να δούμε μία ευγενική και χαμογελαστή γυναίκα ξαφνικά να πετάει ένα πικρόχολο σχόλιο ή αφοσιωμένη μητέρα ξαφνικά να εξαπολύει οργή προς τα παιδιά της. Αυτές είναι απωθημένες συμπεριφορές όπως παράπονα, θυμός, εκδίκηση που τότε στην παιδική ηλικία δεν μπορούσαν να εκδηλωθούν και τώρα μπορούν. Το θέμα είναι ότι αποτελούν πάλι σκοτεινά σημεία γιατί είναι δυσανάλογες με τους κίνδυνους του σήμερα. Ένας άντρας που γίνεται επιθετικός με την σύντροφό του γιατί δεν σήκωσε το τηλέφωνο δεν ανταποκρίνεται σε ένα υπαρκτό κίνδυνο αλλά συνδέεται με έναν πραγματικό κίνδυνο. Ο άντρας δρα μέσα από την σκιά του γιατί ενεργοποιήθηκε ένα παλιό συναίσθημα που συνδεόταν με έναν πραγματικό κίνδυνο, της εγκατάλειψης όταν ήταν παιδί. Τότε ήταν αδύναμος να ενεργήσει ή να βιώσει το συναίσθημα που φέρει η εγκατάλειψη αλλά τώρα το καταπιεσμένο παιδί βγαίνει για να ενεργήσει και να εκφραστεί. Το κακό είναι ότι το καταπιεσμένο περιεχόμενο φέρει πολύ βάρος και βάρος που δεν ανήκει ούτε στην κατάσταση, ούτε στον άλλον.
Μέσα στην θεραπεία ρίχνουμε φως στην σκιά φωτίζουμε τα δύσκολα κομμάτια μας και τα αποδεχόμαστε. Η αποδοχή είναι σημαντική ώστε να ενώσουμε όλα τα κομμάτια του ψυχισμού μας και του δυναμικού μας. Δεν μπορώ να είμαι αρκετά δυνατός, αν δεν μπορώ να είμαι και αδύναμος. Δεν μπορώ να είμαι ήρεμος, αν δεν είμαι και θυμωμένος. Μέσα στην θεραπεία δουλεύουμε τα δύσκολα κομμάτια και συναισθήματα κατανοώντας και στηρίζοντας τον βαθύτερο εαυτό μας χωρίς να τον απορρίπτουμε. Μαθαίνουμε την αξία όλων των κομματιών μας και φροντίζουμε τις ανεκπλήρωτες παιδικές μας ανάγκες.